U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek 'straat in beeld', hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week: het Nicolaasplein in Dorp.
Het Nicolaasplein is gelegen in de wijk Dorp en hoort daardoor ook bij de wijk Centrum. Het is een zijarm van de Dorpsstraat, waar zich ook de kerk bevindt waar het plein naar is vernoemd, de Heilige Nicolaaskerk. Achter deze kerk en aan de zijkant van het Nicolaasplein bevindt zich het Nicolaaskerkhof. In het Nicolaaspark, gelegen tussen het Nicolaasplein en het Stadshart, worden regelmatig leuke evenementen georganiseerd.
 |
 |
Het Nicolaasplein is genoemd naar de heilige Nicolaas van Myra. Deze Nicolaas van Myra, ook wel Nicolaas van Bari
of Nicolaas van Patara genoemd, werd geboren in 270 in Patara. Hij was in het begin van de 4e eeuw bisschop te Myra, de toenmalige hoofdplaats van Lycië in het zuidwesten van Klein-Azië (een gebied in het zuidwesten van het huidige Turkije). Hij kwam uit een rijke familie van Griekse afkomst en was al tijdens zijn leven een grote bekendheid en erg geliefd.
Om die reden werden zijn botten bewaard in een kerk, iets buiten de stad Myra. In het jaar 550 werd hij heilig verklaard door de Grieks-Katholieke Kerk. Tussen de 6e en de 12e eeuw werd zijn bekendheid verder vergroot dankzij pelgrimstochten naar Myra en in 1087 werden de beenderen van Nicolaas door zeevaarders meegenomen uit angst dat Islamieten ze zouden vernietigen. De beenderen gingen grotendeels naar het Italiaanse Bari, waar speciaal voor deze beenderen een kerk en later zelfs een basiliek werd gebouwd. Al snel kreeg de Nicolaas-verering in Europa een sterke impuls en gingen pelgrims massaal naar Bari.
Nicolaas werd als heilige toegevoegd aan de heiligenkalender van de Rooms-Katholieke Kerk en in Oost-Europa is Nicolaas van Myra tot op heden een belangrijke heilige. In West-Europa groeide zijn verering met name in de tijd van de Reformatie uit tot een volksfolklore rondom zijn sterfdag. Belangrijke elementen van het Sinterklaasfeest zijn op hem terug te herleiden.
Sint-Nicolaas is de beschermheilige van schippers, scheepsbouwers, vissers, gevangenen, onschuldig veroordeelden, advocaten, deurwaarders, bankiers, dokwerkers, graanhandelaars, kuipers, wijnhandelaars, schilders, parfumeurs, apothekers, bakkers, clerici, vrijers, maagden, kinderen, prostituees en kooplieden.
Toen de eerste vissers en boeren zich aan de rand van het Zoetermeerse Meer vestigden stichtten zij een kerk die vernoemd werd naar de heilige Nicolaas. In die tijd kwam de combinatie van boer, schipper en/of visser vaak voor en vermoedelijk is dit ook de reden waarom ervoor is gekozen om de kerk te vernoemen naar de patroonheilige van de schippers en de vissers. Deze kerk stond rond 1200 bij de hoek van de Broekweg en de Zwaardslootseweg.
Sinterklaas
Sinterklaas (ook Sint-Nicolaas, Sint of de Goedheiligman) is de hoofdpersoon van het sinterklaasfeest, dat op 5 december in Nederland wordt gevierd. Sinterklaas wordt standaard voorgesteld als een statige oude man met witte baard en haren, rode mijter en mantel. Hij rijdt op een schimmel (Paard van Sinterklaas), en heeft één of meer helpers, (Zwarte) Piet(en). De figuur van Sinterklaas is in de loop der eeuwen geëvolueerd van een beschermheilige van de kinderen, via een boeman en hardhandige pedagoog, naar een folkloristische kindervriend.
Er zijn weinig verhalen bekend over Sint Nicolaas, maar na zijn dood ontstonden de ‘wonderverhalen’. Het bekendste verhaal gaat over een arme man met drie dochters die dankzij giften van Sint-Nicolaas kunnen trouwen en daarom niet komen te vervallen in de prostitutie. Hij gooide de giften door het open raam en hier komen mogelijk het strooigoed en de chocolademunten vandaan. In latere legenden wordt geschreven dat het ‘strooigoed’ in schoenen terecht moet zijn gekomen.
Het oudste sinterklaasgebruik is het zetten van een schoen. Vanaf de 15e eeuw doet men dit in Nederland, toen armen hun schoen in de kerk konden zetten en rijke burgers daar geld in stopten, dat onder de armen werd verdeeld. Uit de 16e eeuw bestaan al beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. De kinderen vullen hun schoen met haver en stro. 's Avonds laat vervangen de ouders dit door snoep en cadeautjes.
In de loop der jaren transformeerde Sinterklaas echter van een beschermheilige van de kinderen tot een boeman, die gebruikt werd om kinderen angst in te boezemen. Hij werd uitgedost als een afschrikwekkende zwarte man met kettingen aan zijn voeten of met narrenbelletjes. Deze sinterklaasgestalte, soms ook Zwarte Klaas genoemd, gaf snoepgoed aan brave kinderen en intimideerde ongehoorzame kinderen om hen tot gehoorzaamheid te bewegen. Als zodanig vormde hij de voorloper van Zwarte Piet.
De oorspronkelijke Nicolaas van Myra had geen helpers. Voor andere personages (dus niet de hulp van Sinterklaas) waren wel al langer namen als Pieter met de Pooten, Pietermansknecht en Pieter-me-Knecht in gebruik. Sinds eind 19e eeuw hebben drie zaken een vaste plaats gekregen in de sinterklaasfolklore: een donkere knecht van Sinterklaas, de intocht en de stoomboot. De knecht had destijds nog geen naam, het was een gekleurde jongeman, gekleed als een page. Toen raakte ook de naam 'Zwarte Piet’ in zwang.
Gaandeweg de 21e eeuw rezen er steeds meer bezwaren tegen het traditionele zwarte uiterlijk van Zwarte Piet. Deze bezwaren werden ingegeven door de associaties met het slavernijverleden. In 2013 laaide de discussie hierover zover op dat er in Nederland een werkgroep in het leven werd geroepen die moest onderzoeken of de sinterklaastraditie inderdaad racistische elementen bevatte. In de daaropvolgende jaren is met name in de grote steden het uiterlijk van Zwarte Piet aangepast bij de intocht, maar dat van Sint Nicolaas is ongewijzigd gebleven.
Foto: Portret van de heilige Nicolaas door Carlo Crivelli
Tekst: Vera Voogt
Foto's straat: Jeroen Stahlecker
Bronnen:
Titel: 400 jaar Meerpolder, Het Zoetermeerse Meer drooggemaakt in 1616; redactie: Ton Vermeulen, Ronald Grootveld; Joke de Kler en Ron Tousain; uitgave: Historisch Genootschap Oud Soetermeer, Zoetermeer 2017
Titel: Zoetermeer, een Hollands tweelingdorp; auteur: P.G. Hoefnagel; uitgave: Europese Bibliotheek – Zaltbommel, 1980
Alle ‘Straat in Beeld’ rubrieken vindt u hier: www.zoetermeeractief.nl/toerist-info/straat-in-beeld
