U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek straat in beeld, hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week nemen we een kijkje bij het Douzapad in de wijk Palenstein.
 |
 |
Het Douzapad is vernoemd naar Jan (Johan) van der Does, geboren op 5 december 1545 in het adellijke geslacht Van der Does. Zijn titel was Heer van Noordwijk en Kattendijke. De naam wordt in het Latijn echter ook gespeld als Janus Dousa en Janus Douza. Hij was behalve bestuurder én oprichter van de Universiteit van Leiden ook bevelhebber van het Nederlandse leger tijdens het Beleg van Leiden in de Tachtigjarige oorlog tegen het leger van koning Filip II.
Hij studeerde in Frankrijk en België onder meer rechten en Latijnse taal- en letterkunde en trouwde -na zijn terugkeer naar Holland- met Elizabeth van Zuylen van der Haer. Met haar kreeg hij 12 kinderen, 8 zonen en 4 dochters, van wie er 3 op jeugdige leeftijd overleden. In de Lakenhal in Leiden hangt een schilderij van Janus en zijn vrouw en hun 9 kinderen. Echter, op het moment van zijn overlijden in 1604, waren er nog slechts 4 van deze kinderen in leven.
Dousa was één van de leden van het zogenaamde Eedverbond der Edelen, een verbond van de lagere adel uit vooral de Zuidelijke Nederlanden, dat om beëindiging vroeg van de Inquisitie (wat als doel had de katholieke orthodoxie voort te zetten) en ook om verzachting van het vervolgen van de protestanten en de maatregelen tegen de ketters. Het verbond maakte deel uit van de aanloop naar de Tachtigjarige Oorlog.
Onder landvoogdes Margaretha van Parma werden ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog strenge verordeningen uitgevaardigd tegen de opkomende ketterij (het Calvinisme) in Holland. Veel aanhangers van Calvijn werden hierdoor gedwongen -al dan niet vrijwillig- om de Spaanse Nederlanden te verlaten, waardoor zij al hun rechten op hun eigendommen (land en goederen) verloren. Een groot aantal van hen echter koos ervoor om als banneling op zee te gaan leven. De geuzen waren aanvankelijk dus Nederlandse edelen, tegenstanders van de Spaanse koning Filips II. Later verwees de term specifiek naar de strijders die te land (bosgeuzen) of te water (watergeuzen) het leger van koning Filips II bevochten. Zij vormden één geheel met piraten en avonturiers en maakten kustdorpen onveilig.
Omdat het kustgebied zo onveilig was, verhuisde het gezin Van der Does (Douza) van Noordwijk naar Leiden. Deze stad werd 2 keer belegerd door de Spanjaarden en bij het 2e beleg in 1574 was Douza bevelhebber van het leger van Prins Willem van Oranje en wist de Spanjaarden te verdrijven. Het ontzet van Leiden werd daarmee een hoogtepunt in zijn leven en Willem van Oranje gaf hem als beloning het recht om een universiteit in Leiden te stichten. Hij zou de rest van zijn leven deel blijven uitmaken van het college van curatoren van deze universiteit en werd in 1585 ook benoemd als eerste bibliothecaris.
In datzelfde jaar werd hij eveneens benoemd tot geschiedschrijver van de Staten van Holland en volgde daarmee Hadrianus Junius op.
Van de hand van Douza zijn een aantal dichtbundels verschenen (onder andere Epigrammata, Nova Poemata) en in diezelfde periode (rond 1570) was hij ook de stimulator die andere dichters aanzette tot het schrijven van Latijnse poëzie, waaronder Hugo de Groot en Daniël Heinsius.
In 1592 werd Douza benoemd tot lid van de Hoge Raad van Holland en Zeeland, reden voor hem om van Leiden naar Den Haag te verhuizen. Hij stierf uiteindelijk in Noordwijk in 1604, waarna hij werd begraven op zijn Heerlijkheid in Noordwijk, het familielandgoed.
Schilderij: portret van Johan van der Does en zijn gezin, uit de collectie van De Lakenhal te Leiden.
Tekst: Vera Voogt
Foto's straat: Miroslav Buhac
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
